श्रीविष्णुसहस्रनाम श्लोक १२-१

श्रीविष्णुसहस्रनाम श्लोक १२ - पहिली ओळ 

अनादि निधनं विष्णुं सर्वलोक महेश्वरम् ।

लोकाध्यक्षं स्तुवन्नित्यं सर्व दुःखातिगो भवेत् ॥ १२ ॥ 

पहिल्या ओळीचा अर्थ जाणून घेऊया. 

अनादी म्हणजे ज्याला आदी आणि अंत नाही असा. म्हणजेच जो सृष्टीच्या उत्पत्ती आधी अस्तित्वात होता आणि सृष्टीच्या लया नंतरसुद्धा ज्याचं अस्तित्व असणार आहे असा. 

अनादी याचा अजून एक अर्थ म्हणजे ज्याच्यापासून अनाहत नाद उत्पन्न होतो किंवा कुंडलिनी तील चवथ्या चक्रात अर्थात अनाहत चक्रात  कायम विराजित असलेला आणि देहापश्चात तेथून गमन करणारा, पण नष्ट न होणारा. 

अनादिनिधनं याचा एक अर्थ म्हणजे उत्पत्ती स्थिती आणि लय अर्थात जन्माला येणं, वाढ होणं, परिवर्तन होणं, क्षय होणं, वृद्धावस्था येणं आणि नष्ट होणं अर्थात मृत्यू होणं, या सहा विकारांच्या जो पलीकडे आहे असा. 

विष्णू म्हणजे सर्व व्यापणारा आणि सर्व व्यापून पुनः उरलेला अर्थात सर्वत्र भरून राहिलेला असा सर्वव्यापक, सर्वव्यापी. विश्व व्यापी असा जो अणू तो विष्णू. 

सर्वलोकं महेश्वरम म्हणजे सर्व लोकांचा महान ईश्वर अर्थात सर्वस्व असलेला. ईश्वर म्हणजे त्राता किंवा तारक सुद्धा. आता यात म्हटलेले लोक म्हणजे जन नसून, या ब्रह्मांडात अस्तित्वात असलेले लोक. भु: भूव: स्व: जन: मह: तप: आणि सत्य असे जे सात लोक अस्तित्वात आहेत त्यांचा स्वामी अर्थात ईश्वर. महेश्वरम यातून अजून एक अर्थ अभिप्रेत होतो तो म्हणजे सर्व ईश्वरांमध्ये महान ईश्वर अर्थात सर्व देवांचा ईश्वर म्हणजे ब्रम्हादी देवांचा जो ईश आहे तो. 

दुसऱ्या ओळीचा अर्थ उद्या पाहूया.

©® प्रसन्न आठवले 

०८/०४/२०२२