भोग आणि ईश्वर २८८

भोग आणि ईश्वर  २८८ 

मनाला शांत करून एकाग्र करण्याच्या प्रयोगात आधी आपण शांत बसून, मनाला व मनातील विचारांना मुक्त पणे वावरू दिलं. नन्तर आपण श्वासांवर लक्ष केंद्रित करून काही दिवस त्याचा अभ्यास केला. नन्तर पुढे आपण एखाद्या बिंदूवर वा लक्षावर मनाला एकाग्र करण्याचा प्रयोग करत आहोत. इथे एक गोष्ट लक्षात ठेवावी लागेल. वास्तविक अर्थाने मनाला स्वतःचे अवयव वा इंद्रिय नाही. 

म्हणून ते नेहमी देहातील इतर अवयव व इंद्रिय याद्वारे प्रकट होऊन, आपला कार्यभाग साधतं. म्हणजेच ज्या वेळी त्याला पाहण्याची इच्छा होते, त्यावेळी ते मन मान, डोळे यांना आज्ञा देऊन आणि प्रसंगी संपूर्ण देहाला कामाला लावून कार्यभाग साधून घेतं. एखादा आवाज आल्यावर, श्रवणेंद्रिय, मान, शरीर व मुख्य चक्षु ह्यांना मन कार्यास जुंपतं. ज्यावेळी एखादा प्रश्न ऐकू येतो किंवा डोळ्यांनी वाचला जातो, त्यावेळी मन मेंदूला विचार करायला प्रवृत्त करतं. 

म्हणजे मुख्यतः मन देहातील इंद्रिय व अवयव यांच्या सहाय्याने सर्व कार्यभाग साधून, आपली इच्छा तृप्त करून घेण्याचा प्रयत्न करतं. एखादी इच्छा तृप्त झाली की, काही काळासाठी शांत झालेलं मन, पुन्हा नवीन इच्छा जागृती आणि तृप्ती या कार्यात देहाला गुंतवून, कर्मरत ठेवून, इच्छा, वासना, भावना यांच्या शमनार्थ देहाला झिजवत व झुरत ठेवतं. याच प्रक्रियेत, तेच मन देहाचा कधी ताबा घेतं, हे कळत नाही. मानव नकळत पणे या चक्राचा धनी होतो. म्हणजे खरतर दास होतो. 

म्हणूनच पुढील प्रयोगात आपण एका लक्षावर एकाग्र होताना, मनाच्या याच गुणाला काही प्रमाणात मोडता घालून, त्याला नकार ऐकवायची सवय लावणार आहोत. हा प्रयोग सुरू असताना, आपण आधी शांत केलेलं मन, पुन्हा अस्वस्थ व्हायला सुरुवात झालेली असते. म्हणून एक गोष्ट कटाक्षाने व मुद्दामहून आपण करणार आहोत.  प्रयोग सुरू असताना काही आवाज आल्यास किंवा मनात काही चलबिचल झाल्यास, मन देहाला प्रवृत्त करण्याचा प्रयोग करू शकेल किंवा करेलच. 

अश्यावेळी आपण म्हणजे देह, निग्रहाने, त्या मोहाविरुद्ध किंवा भावाविरुद्ध, जाऊन, काहीही हालचाल करणार नाही. या ठिकाणी आपला आत्म्यावरील, स्वतःवरील विश्वास उपयोगी येतो. निग्रह हा इच्छेविरुद्ध असल्यामुळे, देहाला बांधून ठेवणं महत्वाचं आहे. म्हणूनच हा प्रयोग करताना शारीरिक नित्य आन्हिकं उरकून बसावं आणि तशी वेळ आलीच तर शारीरिक नित्याच्या गरजांचं दमन वा नियंत्रण करण्याचा अनैसर्गिक प्रयत्न करू नये. तशी इच्छा आल्यास, ते उरकून पुन्हा प्रयोग सुरू करावा.

नैसर्गिक इच्छा सोडून, अन्य कोणत्याही इच्छा वा मोह वा वासना इत्यादी प्रलोभनांच्या माध्यमातून मन, देहाला उठायला वा निदान मान, डोळे इत्यादी हलवायला उद्युक्त करू शकेल किंवा करेलच. पण आपण त्याकडे दुर्लक्ष करावं. हा त्रास मुख्यतः सुरवातीच्या काळात काही दिवस होऊ शकतो. तसं होणं खूप स्वाभाविक व नैसर्गिक आहे. पण हीच वेळ सावध राहण्याची आहे. 

अप्रस्तुत विषयात, आवाजाकडे, जाण्यासाठी किंवा असे आवाज शोधण्यासाठी मन खूप प्रयत्न करतं किंवाआपण बसल्यापासून मनाला, कधी न येणारे, सुक्ष्मातील सूक्ष्म आवाज सुद्धा, या काळात तीव्रतेने ऐकू येतात. म्हणून त्याकडे दुर्लक्ष करण्याची सवय जडवून घ्यायला हवी. याच साठी आवश्यक सिद्धता आणि बल, आपल्याला पहिल्या दोन पायऱ्यांच्या अभ्यासात मिळणार आहे. 

एकग्रतेच्या अभ्यासातील या तीन पायऱ्यांचा अभ्यास सुरू राहू दे,नक्की यश मिळेल. परंतु हे सर्व सुरू करण्या आधी रोज, आपले नित्याचे नाम थोडावेळ घ्यावे आणि सद्गुरूवंदन करून मगच हा नित्याचा अभ्यास सुरू करावा. या पुढील टप्पा उद्या पाहूया. तोपर्यंत नामात रहा, यशस्वी व्हाल. 

प्रिंट होऊन पुस्तकं कालच प्राप्त झालेली आहेत आणि ज्यांनी पुस्तकं नोंदणी केली आहे, त्यांच्या पुस्तकाचं वितरण आता सुरू होईल आणि त्यांना तसं सूचित केलं जाईल. प्रकाशनपूर्व सवलत रु.१४०/- (रु.११०+ रु.३०)२५ सप्टेंबर पर्यंत वाढवण्यात आलेली आहे. 9960762179 Gpay, आणि Payphone 9960762179@ybl. भाग १ व २ एकत्र  रु.२५०/- कुरियरसह. यात लेख क्र ६८ ते  १३६ पर्यंत लेख आहेत. 

लेख क्रमांक १ ते ६७ संकलित करून तयार करण्यात आलेलं  भोग आणि ईश्वर भाग १ हे  पुस्तक प्रथम आवृत्ती थोड्याच प्रति शिल्लक आहेत.  श्रीरामरक्षा आणि श्रीमारुतीस्तोत्र भावार्थ पुस्तक नोंदणी साठी सुध्दा संपर्क करू शकता. काही अपरिहार्य कारणांमुळे पुस्तक छपाईचं काम लांबलं. पण लवकरच हे पूर्ण होईल. 

भोग आणि ईश्वर या मालिकेचा यू ट्यूब चॅनेल सुरू केला आहे. या मालिकेचे पहिले पंधरा लेख श्राव्य माध्यमातून चॅनेलवर, दिले आहेत.  भोग आणि ईश्वर या नावाने आपण मराठीत यू ट्यूबवर शोधू शकता, चॅनेल मिळेल. तो ऐका. 

. 

©® विचार व  लेखन : प्रसन्न आठवले

१४/०९/२०२१

९०४९३५३८०९ wap

९९६०७६२१७९