अजयमेरू उर्फ अजमेर

अजयमेरू उर्फ अजमेर

उपलब्ध दस्तऐवजानुसार अजयराज चौहान या चौहान राजघराण्यातील राजाने या शहराची स्थापना करून तिला वैभवशाली नगरी बनवलं. त्यानंतरच्या चौहान घराण्यातील राजानी या नगरीला तलाव, बगीचे यांनी सुशोभित केलं. या नगरीची स्थापना २७ मार्च, १११२ साली अजयराज चौहान यांनी केली. त्यांच्या नावावरूनच या नगराला अजयमेरू हे नाव देण्यात आलं. अजय हे राजाचं नाव आणि मेरू म्हणजे शिखर वा उच्चस्थान. या शहराच्या सौन्दर्याबद्दल लिहिताना पृथ्वीराज चौहान यांच्या दरबारातील कवी जयनक कश्मिरी यांनी इंद्राची अलंकापुरी, श्रीकृष्णाची द्वारका आणि रावणाची लंका यांच्यापेक्षा सुंदर नगरी असं वर्णन केलं आहे. 

या नगराच्या स्थापनेनंतर चौहान राजाने या नगराला आपल्या साम्राज्याची राजधानी केलं. या चौहान घराण्याने जवळ जवळ आठशे ते हजार वर्ष राज्य केलं. अजयराज चौहान या घराण्यातील तेवीसावा राजा होता. याच घराण्यातील शेवटचे राजे पृथ्वीराज चौहान होते,  ज्यांचा पराभव मोहम्मद घोरी अर्थात गझनीचा मोहम्मद याने केला आणि हजार वर्षांची चौहान घराण्याची सत्ता संपुष्टात आली.  याच पृथ्वीराज चौहान यांना छत्रपती शिवाजी महाराज, राजे होईपर्यंत शेवटचा हिंदू सम्राट म्हटलं जातं होतं. 

पृथ्वीराज चौहान यांच्या नंतर या नगरीचा ताबा घोरीकडे आला. यथावकाश या नगराचं नाव अजयमेर आणि कालांतराने अजमेर झालं. घोरीनंतर या नगरावर अकबर व तद्नंतर मुघलांचं राज्य होतं. इतक्या सुंदर नाव असलेल्या शहराचं आपल्याच राजांच्या नाकर्तेपणामुळे नाव बदललं गेलं ते कायमचं. अशी कित्येक शहरं आहेत ज्यांची हिंदू धर्मीय नावं बदलून तत्कालीन शासकांनी आपल्या मर्जीने नावं ठेवली. 

©® संकलन आणि लेखन : प्रसन्न आठवले

०९/०६/२०२०

२३:१८